جنگنده ای باوقار اما ناآرام!

در جوانی بسیاری چهره او را با پل نیومن (بازیگر و کارگردان مطرح هالیوود) مقایسه می کردند. خودش معتقد بود اگر می توانست انگلیسی صحبت کند شاید خیلی ها او را با این هنرمند مطرح امریکایی اشتباه می گرفتند! باهوش ترین و تکنیکی ترین هفتاد و چهار کیلوی دوران خود بود، ذکاوت و فراستش بر روی تشک نظیر نداشت. هیچ حریفی از لحاظ عیار کشتی قابل قیاس با وی نبود، از زیگر آلمانی و داته ژاپنی گرفته تا آشورعلیف روس و دزیدزیک امریکایی. وقتی همچون جنگنده ای باوقار ولی ناآرام در میدان رزم می خرامید اصالت ایرانی را با حرکت دستها و پاهایش هجی می کرد. تمام کوچه پس کوچه های کشتی را می شناخت و همواره از قدرت تجزیه و تحلیل بالایی برخوردار بود. اما یک نقطه ضعف بزرگ داشت که همیشه کار دستش می داد و آن «کم نفس بودنش» بود، همان معضلی که بارها باعث شد در آخرین لحظات طلایش به نقره تنزل داده شود!

صحبت از منصور برزگر است، قهرمان بزرگی که کشتی را بسیار دیر و در سن هفده سالگی زیر نظر استاد منصور اینانلو آغاز کرد و پس از چندی به باشگاه ایزد فردوسی رفت و مشق کشتی را زیر نظر استاد منصور تبریزی ادامه داد، کیمیاگر بزرگی که برای شاگردانش نه فقط در بخش فنی، بلکه در زمینه روحی و روانی نیز موجبات رشد و اعتلا را فراهم میکرد. استاد تبریزی که همواره به شاگردانش درس جنگندگی و تعصب می داد، بذر شجاعت را در نهاد برزگر چنان ماهرانه و دلسوزانه کاشت که کشتی ایران چهار دهه از میوه حاصله از آن بذر بهره مند گشت.

 اولین قدم

کسب مقام سوم رقابتهای آموزشگاه ها در وزن ۶۳ کیلوگرم که در رده سنی نوجوانان و به میزبانی باشگاه ایزد فردوسی برگزار گردید اولین قدم منصور برزگر در راه پر فراز و نشیب قهرمانی بود. او بسیار خوش شانس بود که از میان اوزان ده گانه، روزنامه اطلاعات تنها تصویر سکوی ۶۳ کیلوگرم را چاپ و منتشر نمود. برزگر سپس برای تکامل کشتی نزد زنده یاد عبدالحسین فعلی رفت که بسیار موثر واقع شد و وی را در مسیر پیشرفت و تکامل قرار داد. برزگر علیرغم درخشش در مسابقات داخلی تا چندین سال پشت خط بزرگانی چون عبدالله موحد و محمد فرهنگدوست ماند و توفیق حضور در رقابتهای جهانی و المپیک را بدست نیاورد تا اینکه در آستانه المپیک مونیخ مصدومیت فرهنگدوست و البته درخشش برزگر در کاپ مدوید باعث شد تا سرانجام برای اولین بار دوبنده تیم ملی را برتن کن و راهی سرزمین ژرمن ها شود.

المپیک مونیخ

طلای کاپ معتبر مدوید که در خاک شوروی بر سینه ستبر برزگر آرام گرفت، اعتماد به نفس و انگیزه بالایی را به این جوان ۲۵ ساله داد تا با عزمی راسخ چمدانش را برای سفر به مونیخ ببندد. در میعادگاه بزرگان برزگر پس از استراحت در دور نخست، در دور دوم موفق شد تادا یوشیدا از ژاپن (نفر پنجم جهان و قهرمان المپیک آسیایی بانکوک) را با حساب دوزاده بر یک شکست دهد. میکلاش اوربانوویچ کشتی گیر جان سخت، بسیار محکم و بدقلق مجارستانی حریف بعدی برزگر بود که به خوبی توانست نقشه های نماینده کشورمان را نقش برآب کند و کار را تا جایی پیش ببرد که کشتی با نتیجه تساوی پایان یابد. در ادامه برزگر با پیروزی ضربه فنی مقابل یوری گوسوفِ مغرور که سال قبل با پیروزی مقابل فرهنگدوست قهرمان مسابقات جهانی صوفیه بلغارستان شده بود، امید کاروان شوروی را به یأس تبدیل نمود. در مرحله بعد اما آدولف زیگر شهیر همچون دیوار برلین، استوار و محکم مقابل برزگر ظاهر شد و نماینده ما را از تاخت و تاز انداخت. زیگر که همگان او را یکی از پر نفس‌ترین کشتی‌گیران دهه هفتاد میلادی می دانستند موفق شد با تکیه بر فنون همیشگی خودش یعنی بغل رومی، کنده یک پارو کار و کنده رو شانه های برزگر را با تشک استادیوم مونیخ آشنا کند. بدین ترتیب پس از جمع بندی امتیازات منصور برزگر پایین تر از وین ولز (امریکا)، یان کارلسون (سوئد)، آدولف زیگر (آلمان غربی) و یانچو پائولوف (بلغارستان) در جایگاه پنجم المپیک قرار گرفت.

جهانی تهران

حضور در المپیک مونیخ گرچه مدالی را برای وی در پی نداشت اما تجربه حاصل از آن کارزار معتبر، چنان جوهر ارزشمند و گرانبهایی به پیکره او تزریق نمود که برزگر تبدیل به فینالیست همیشگی رقابتهای بزرگ شد. در رقابتهای جهانی تهران برزگر برای فتح بام دنیا می بایست از یک هشت خوان مرگبار عبور می کرد! ابتدا مقابل زیگر آلمانی به تساوی رسید و در ادامه موفق شد انریکه بورگلاس (اسپانیا)، فرد همپل (آلمان شرقی)، یان کارلسون (سوئد) و بات اماگلان (مغلوستان) را با ضربه فنی بدرقه کند. میتسو دیگاوای ژاپنی و یانچو پاولوف بلغارستانی را با حساب هشت بر دو شکست داد و راهی فینال شد. رسلان آشورعلیف که در تهران آمده بود تا انتقام یوری گوسوف را از برزگر بگیرد، با نتیجه شش بر چهار قافیه را به ستاره کشتی ایران واگذار کرد. بدین ترتیب منصور برزگر در سرزمین مادری به اولین مدال جهانی خود دلاورانه بوسه زد.

المپیک آسیایی تهران

طی تصمیمی که فدراسیون وقت اتخاذ نمود کشتی ایران با تیم دوم خود راهی رقابتهای جهانی استانبول شد تا نفرات اصلی بتوانند در رقابتهای المپیک آسیایی که قرار بود در تهران برگزار شود با آمادگی بالا و بدنی شاداب شرکت کنند. منصور برزگر نیز گرچه جهانی استانبول را از دست داد اما در تهران با صلابت هرچه تمام تر بالاتر از سریتر مغولی (نفر سوم المپیک مکزیکوسیتی) و میتسو دژاوای ژاپنی قهرمان شد.

جهانی مینسک

در فاصله چند ماه مانده به رقابتهای جهانی، برزگر به منظور کسب آمادگی بیشتر عازم آلمان غربی شد. او با ارائه کشتی هایی زیبا ضمن غلبه بر مارتین پیرکالابو از رومانی، طلای جام فرایبورگ را به گردن آویخت و سپس راهی مینسک شوروی شد و در آنجا نیز با غلبه بر روگیلیو لیونز (مکزیک)، زاگین دوبچین (مغولستان)، یانچو پاولوف (بلغارستان)، کارل آدامز (امریکا) و جیشیرو داته (ژاپن) به دیدار نهایی راه یافت. حریف او در فینال آشورعلیف روس بود تا به نوعی فینال جهانی تهران این بار در مینسک تکرار شود. برزگر در حالیکه رقابت را با حساب پنج بر صفر جلو بود به هنگام اجرای سگک توسط حریف روس دچار مصدومیت شدید شد و در نهایت با قبول ضربه فنی طلا را با نقره عوض کرد.

المپیک مونترآل

پس از اینکه مصدومیتی که در فینال مینسک گریبان برزگر را گرفته بود بهبودی یافت، او با شرکت در چندین تورنمنت مهم بین المللی از جمله جام جهانی تولیدو و مسابقات متعدد در کانادا و بلغارستان و ترکیه به میزان قابل قبولی از آمادگی رسید و ضمن قهرمانی در رقابتهای انتخابی برای دومین بار مسافر المپیک شد. در مونترآل گرچه اکثر قریب به اتفاق نفرات ما به دلیل اردوهای پرفشار و تمرینات بسیار سنگین جانی در بدن نداشتند اما برزگر که اغلب بصورت انفرادی تمرینات تیم ملی را انجام میداد و با برنامه شخصی خودش پیش میرفت توانست همچون همیشه بعنوان تک ستاره ای در آسمان غبار آلود ورزش ایران چشمک بزند. او در دور نخست و در یک دیدار جنجالی که با اشتباهات متعدد داوری نیز همراه بود  موفق شد مقابل حریف دیرینه خود رسلان آشورعلیف که در طی دو سال قبل، قهرمان جهان شده بود به برتری برسد که البته در کسب این پیروزی پیگیری ها و تلاش های دکتر محمد توکل به منظور جلوگیری از تضییع حق برزگر بسیار ستودنی بود. برزگر در دور دوم پاولوف پیکوفِ بدلکار از بلغارستان را که نقره جهان را هم در کارنامه داشت شکست داد و در ادامه با برتری کامل مقابل ژوزف اسپاگونلی از ایتالیا و یارموراکی اورمارک از فنلاند راهی دور پنجم شد‌ جاییکه فرد همپل آلمانی همچون جهانی تهران بازهم مقابل نماینده کشورمان سر تعظیم فرو آورد. فینالیست شدن برزگر در گرو شکست دادن حریف نامدار امریکایی یعنی استانلی دزیدزیک بود، همان حریفی که در جام جهانی امریکا موفق به شکست برزگر شده بود اما در المپیک این دستان دلاور کشتی ایران بود که به نشانه پیروزی بالارفت. در دیدار نهایی داته ژاپنی که پیش از این سابقه شکست با ضربه فنی مقابل برزگر را در کارنامه داشت دست به تلافی زد و شانه های نماینده ایران را به تشک دوخت، بدین ترتیب برزگر پس از جیشیرو داته ژاپنی بر سکوی دوم المپیک ایستاد.

جهانی لوزان

برزگر ابتدا نماینده بلژیک را با ضربه فنی شکست داد، سپس دان کاربین از چکسلواکی را با حساب دوازده بر سه از پیش رو برداشت. در دور سوم فرد همپل از آلمان شرقی بازهم مقابل سردار کشتی ایران حرفی برای گفتن نداشت و دیدار با حساب هجده بر سه به سود برزگر به پایان رسید. منصور خان پس از کسب این پیروزی به مصاف آشورعلیف از شوروی رفت و او را هم در یک دیدار جذاب با حساب شانزده بر پنج در هم کوبید. کاپیتان برزگر که در لوزان جشنواره فن به راه انداخته بود در ادامه با برتری مقابل الکساندر نانف از بلغارستان و داوادجا از مغلوستان راهی فینال شد تا پنجه در پنجه استانلی دزیدزیک از ایالات متحده بیاندازد‌. در خاطرات استانلی دزیدزیک آمده: «در لوزان، برزگر تا آخرین ثانیه ها از من جلو بود، اما من می دانستم که او در همان ثانیه های آخر نفس کم می آورد. زمان به سرعت در حال سپری شدن بود و او به طلا نزدیک و نزدیک تر می شد، ناگهان صدای دان گیبل را از کنار تشک شنیدم که فریاد می زد: حالا وقتشه، برزگر دیگه نفس نداره!! من هم فورا در حالی که سر و گردن برزگر را در اختیار داشتم او را خاک کردم و شانه هایش را به تشک دوختم» به هر روی کاپیتانِ ایران در لوزان با لب و چشمی کبود که رهاوردِ کشتی پر برخود او با کاربین از چکسلواکی بود، از سکوی نائب قهرمانی بالا رفت و مدال سیمین را در آخرین حضور جهانی خود به گردن آویخت.

وداع با دنیای قهرمانی

هجدهم آذر ماه ۱۳۵۶ هرگز از اذهان عاشقان و سینه سوختگان ورزش پاک نخواهد شد، روزی که پانزده هزار یاورِ همیشه مؤمن به منظور پاسداشت قهرمانی بزرگ خود را به محل برگزاری یازدهمین دوره کاپ بین المللی تهران رسانده بودند. سالن جای سوزن انداختن نبود. گویی همگان می دانستند چه صحنه های ماندگاری قرار است رقم بخورد، چشمها همگی آماده اشک ریختن و گونه ها آماده خیس شدن بود.

منصور خان که قطار افتخارآفرینی هایش به ایستگاه آخر نزدیک و نزدیکتر می شد پس از استراحت در دور نخست به مصاف اووه نوی مایستر از آلمان شرقی رفت و در حالیکه با حساب نوزده بر یک پیش بود شانه های حریف را به تشک دوخت. سپس به دیدار پیوتر مارتا از شوروی رفت که قهرمانی بسیار باهوش و پرتوان بود. او برزگر را بسیار به زحمت انداخت و در نهایت این دلاور ایران بود که با حساب هفت بر هفت برنده اعلام شد. در ادامه عزیز واگذاری نیز قافیه را به برزگر واگذار نمود تا در دور بعدی تماشاگران شاهد یک تقابل زیبا و البته پر رمز و راز باشند. برزگر می بایست پنجه در پنجه محمد حسین محبی می انداخت، جوان اول آن روزهای کشتی ایران که چندی قبل به عنوان ذخیره برزگر راهی مسابقات جهانی لوزان شده بود. محبی که تا دور پنجم بدون شکست بالا آمده بود در وقت دوم مبارزه و در اقدامی جوانمردانه به بهانه آسیب دیدگی و بصورت مصلحتی انصراف خود را از ادامه رقابت اعلام نمود. بدین ترتیب برزگر پیروز میدان اعلام شد که واکنش تماشاگران حاضر در سالن که کاملا از پشت پرده این دیدار بو برده بودند در نوع خود بسیار جالب بود. برزگر در آخرین دیدار خود خدابخش عفت دار را هم با نتیجه پانزده بر چهار شکست داد. این پنجمین و آخرین قهرمانی او در کاپ بین المللی تهران بود. برزگر سپس به گوشه تشک آمد و در آنجا به رسم پهلوانان زانو زد. در حالیکه گوینده سالن افتخاراتش را در بلندگو بازگو میکرد بر روی تشک سجده کرد و وقتی سر بلند کرد استاد حبیب اله بلور را دید که با حلقه ای گل انتظارش را میکشد سپس با سرعت بسوی بلور رفت و به دستانش فروتنانه بوسه زد. هزاران هزار تماشاگر عاشق پیشه از جای خود قیام کردند و ستاره تابناک دهه پنجاه ایران را غرق در هلهله و تشویق خود کردند تا یکی از ماندگارترین سکانس های ورزش ایران در تاریخ به ثبت برسد. هم تیمی های برزگر به روی تشک آمدند و هاشم کلاهی او را بر روی دوش خود قرار داد تا کاپیتان کشتی ایران غزل وداع با دنیای قهرمانی را در قلب تهران عارفانه و عاشقانه سر دهد.

ورود به دنیای مربیگری

استاد برزگر پس از آن وداع پرجلال و شکوه مدت کوتاهی به استراحت پرداخت و سپس قبای مربیگری را بر تن کرد. در اولین گام مربیگری باشگاه سازمان آب را پذیرفت و تیمش را به مقام قهرمانی مسابقات سراسری باشگاههای تهران رساند. سپس در کنار پرویز سیروس پور و محسن فره وشی مربیگری تیم ملی کشتی آزاد را در مسابقات جهانی ۱۹۷۸ مکزیکوسیتی عهده دار شد و این شروع رهبری او در کشتی ملی ایران بود. استاد منصور برزگر در سه دهه حضور مستمری که بعنوان رهبر فنی در کنار تیم ملی داشت در چهار دوره متوالی از رقابتهای المپیک (بارسلون، آتلانتا، سیدنی و آتن) نیز هدایت ایران را عهده دار بوده که این در ورزش ایران یک رکورد محسوب میشود. به جرات میتوان او را جهانی ترین مربی کشتی ایران دانست، مردی که دانش بالای او در مربیگری همواره مورد تحسین بزرگان کشتی شوروی سابق، امریکا و ژاپن و … قرار گرفته است. گرچه کشتی ملی ایران در این یک دهه اخیر از تجربیات گرانبهای این مرد بزرگ بی بهره بوده اما جوانان کشتی تهران در خانه کشتی منصور برزگر همواره از سبوی تجربیاتش جرعه نوش گشته اند. برای استاد منصور برزگر، این چهره منحصر به فرد کشتی ایران و جهان آرزوی طول عمر همراه با عزت و سلامتی داریم.